Daha önce Hadramiler ve Hadramut hakkında yazmıştık. Bir önceki yazımızın devamı niteliğinde, Hadramiler, yaşadıkları coğrafyalar ve İslam'ın yayılması noktasındaki katkılarına değinmek istiyoruz. Meşhur bazı Hadramilerden de bahsedeceğiz.
Alâ bin Hadramî (r.a.)
İslam tarihindeki en ünlü ve ilk bilinen hadrami, sahabe Alâ bin Hadramî (r.a.)'dır. İlk Müslümanlardandı. Uzun zaman Peygamberimizin sohbetinde bulunmuş, feyiz almıştı. İyi bir hatipti. İkna kabiliyeti yerinde, yumuşak sözlü bir tabiata sahipti. Muhatabının içinde bulunduğu durumu nazara alarak konuşur, onu kırmamaya incitmemeye azami gayret gösterirdi.
Hz. Resûlullah, Medine'de İslam Devletini kurduktan sonra bir yandan Medine’ye gelen heyetlerle meşgul olurken, diğer yandan da komşu devlet ve hükümdarlara elçiler göndererek onları İslam’a davet ediyordu.
İşte elçi olarak vazifelendirilen bu sahabilerden birisi de Alâ bin Hadramî’dir (r.a.). Peygamberimiz onu Hicret’in 8. yılında, bugünkü Basra Körfezi’nin batısında bir sahil ülkesi olan Bahreyn’e gönderdi. Mecusi olan Bahreyn Hükümdarı Münzir bir Sâvâ’ya da bir mektup yazdı. Hz. Ebû Hureyre’yi (r.a.) yanına almasını ve yol arkadaşına iyi davranmasını tavsiye etti.
Alâ bin Hadramî hemen yola çıktı ve Bahreyn’e ulaştı. Bahreyn hükümdarı, Mekke’den bir peygamber çıktığını işitmişti. Fakat İslamiyet hakkında bir bilgiye sahip değildi. Peygamberimizin elçisini hemen huzuruna kabul etti. Böylece Resûlullah’a değer verildiğini, elçiye göstermek istiyordu. Hz. Alâ, Peygamberimizin (sav) mektubunu hükümdara takdim etti. Hükümdar saygılı bir biçimde mektubu aldı ve tercümanına vererek okumasını istedi. Alâ bin Hadramî, mektubun okunması bittikten sonra şu mealde bir konuşma yaptı:
“Ey Münzir! Şüphesiz sen dünya işlerinde büyük bir akla sahipsin. Bak, iyi düşün! Hiç yalan söylemeyen bir kimseyi tasdik etmemek, verdiği sözden hiç caymayan kimseye itimat etmemek, inanmamak sana yakışır mı?! İşte böyle olan o ümmi peygamberdir ki, vallahi aklı başında olan hiç kimse, hiçbir zaman onun emrettiği şeyin yasaklanmasını, onun yasakladığı şeyin de emredilmesi gerekeceğini söyleyemez.”
Münzir gerçekten akıllı bir insandı. Peygamber Efendimizin mektubu ve Alâ’nın konuşması üzerine biraz düşündü. Sonra da Hz. Alâ’dan İslamiyet hakkında biraz daha bilgi vermesini rica etti. O konuştukça Münzir’in yüzünde iman nuru parlamaya başladı. Nihayet İslam sarayına girmek için daha fazla beklemeyi uygun bulmadı. Düşüncelerini şu şekilde ifade etti:
“Elimdeki saltanata baktım; onu, ahiret dışında, sadece dünyaya yarayacak şekilde buldum. Sizin dininize baktım; onun dünyayı da, ahireti de birlikte mütalaa ettiğini gördüm. Kendisinde dünyada rahat bir şekilde yaşama ve ahirette de ebedî bir hayat bulunan böyle bir dini kabul etmeme ne mâni var?” dedi ve Kelime-i Şehadet getirerek Müslüman oldu. Hükümdar Münzir’den sonra Mecusi rahip Sibuht’un da Müslüman olması, halktan birçok kimsenin daha İslamiyet’le müşerref olmasına sebep oldu.
Alâ bin Hadramî, Peygamberimize bir mektup yazarak müjdeli haberi arz etti. Bundan sonra da nasıl hareket etmesi gerektiği hususunda malumat istedi.
Peygamber Efendimiz, bu mektubu alınca çok memnun oldu. Alâ bin Hadramî’yi bu başarısından dolayı tebrik ve takdir etti. Bir taltif olarak da, bu bölgenin İslam ülkesi olması üzerine onu Bahreyn valiliğine tayin etti. Bir mektup yazarak Bahreynlilere İslamiyet’i öğretmesini, zengin Müslümanlardan zekât, gayrimüslimlerden de cizye (vergi) alarak fakir halka dağıtmasını ve ihtiyaçtan fazlasını Medine’ye göndermesini emretti.
Alâ bin Hadramî, Peygamberimizin vefatından sonra Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer zamanında da aynı vazifeye devam etti. Hz. Ömer daha sonra İran'daki bazı bölgelerin fethiyle vazifeli olan ordunun başına kumandan tayin etti. Bu büyük sahabi, kumandanlık vazifesini de başarıyla yerine getirdi.
İşte elçi olarak vazifelendirilen bu sahabilerden birisi de Alâ bin Hadramî’dir (r.a.). Peygamberimiz onu Hicret’in 8. yılında, bugünkü Basra Körfezi’nin batısında bir sahil ülkesi olan Bahreyn’e gönderdi. Mecusi olan Bahreyn Hükümdarı Münzir bir Sâvâ’ya da bir mektup yazdı. Hz. Ebû Hureyre’yi (r.a.) yanına almasını ve yol arkadaşına iyi davranmasını tavsiye etti.
Alâ bin Hadramî hemen yola çıktı ve Bahreyn’e ulaştı. Bahreyn hükümdarı, Mekke’den bir peygamber çıktığını işitmişti. Fakat İslamiyet hakkında bir bilgiye sahip değildi. Peygamberimizin elçisini hemen huzuruna kabul etti. Böylece Resûlullah’a değer verildiğini, elçiye göstermek istiyordu. Hz. Alâ, Peygamberimizin (sav) mektubunu hükümdara takdim etti. Hükümdar saygılı bir biçimde mektubu aldı ve tercümanına vererek okumasını istedi. Alâ bin Hadramî, mektubun okunması bittikten sonra şu mealde bir konuşma yaptı:
“Ey Münzir! Şüphesiz sen dünya işlerinde büyük bir akla sahipsin. Bak, iyi düşün! Hiç yalan söylemeyen bir kimseyi tasdik etmemek, verdiği sözden hiç caymayan kimseye itimat etmemek, inanmamak sana yakışır mı?! İşte böyle olan o ümmi peygamberdir ki, vallahi aklı başında olan hiç kimse, hiçbir zaman onun emrettiği şeyin yasaklanmasını, onun yasakladığı şeyin de emredilmesi gerekeceğini söyleyemez.”
Münzir gerçekten akıllı bir insandı. Peygamber Efendimizin mektubu ve Alâ’nın konuşması üzerine biraz düşündü. Sonra da Hz. Alâ’dan İslamiyet hakkında biraz daha bilgi vermesini rica etti. O konuştukça Münzir’in yüzünde iman nuru parlamaya başladı. Nihayet İslam sarayına girmek için daha fazla beklemeyi uygun bulmadı. Düşüncelerini şu şekilde ifade etti:
“Elimdeki saltanata baktım; onu, ahiret dışında, sadece dünyaya yarayacak şekilde buldum. Sizin dininize baktım; onun dünyayı da, ahireti de birlikte mütalaa ettiğini gördüm. Kendisinde dünyada rahat bir şekilde yaşama ve ahirette de ebedî bir hayat bulunan böyle bir dini kabul etmeme ne mâni var?” dedi ve Kelime-i Şehadet getirerek Müslüman oldu. Hükümdar Münzir’den sonra Mecusi rahip Sibuht’un da Müslüman olması, halktan birçok kimsenin daha İslamiyet’le müşerref olmasına sebep oldu.
Alâ bin Hadramî, Peygamberimize bir mektup yazarak müjdeli haberi arz etti. Bundan sonra da nasıl hareket etmesi gerektiği hususunda malumat istedi.
Peygamber Efendimiz, bu mektubu alınca çok memnun oldu. Alâ bin Hadramî’yi bu başarısından dolayı tebrik ve takdir etti. Bir taltif olarak da, bu bölgenin İslam ülkesi olması üzerine onu Bahreyn valiliğine tayin etti. Bir mektup yazarak Bahreynlilere İslamiyet’i öğretmesini, zengin Müslümanlardan zekât, gayrimüslimlerden de cizye (vergi) alarak fakir halka dağıtmasını ve ihtiyaçtan fazlasını Medine’ye göndermesini emretti.
Alâ bin Hadramî, Peygamberimizin vefatından sonra Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer zamanında da aynı vazifeye devam etti. Hz. Ömer daha sonra İran'daki bazı bölgelerin fethiyle vazifeli olan ordunun başına kumandan tayin etti. Bu büyük sahabi, kumandanlık vazifesini de başarıyla yerine getirdi.
***
Hadramiler Hint Okyanusunda hem batı kıyılarında, Kızıldeniz bölgesinde hem de Doğu Afrika'da ve daha doğuda Hindistan, Sri Lanka, Malezya, Singapur ve Endonezya'da yüzyıllardır varlığını sürdürmektedir.
Hadrami Göçmenler, Surabaya, Endonezya
Hadramiler her gittikleri ülkeye özellikle ticaret nedeniyle deniz yoluyla ulaştılar, çok ciddi ticari bağlantılar kurdular ve gittikleri ülkelerde İslam'ın tebliğini ve yayılmasını sağladılar. Hadramiler sebebiyle müslüman olan bu toplumlar, onlar gibi Şafi mezhebine uydular.
Mukalla eski liman
Şafi mezhebinin yayılımı, koyu mavi
Endonezya'dan geri dönen bir hadrami göçmenin evi
Komor Adaları'nın eski büyük müftüsü olan Omar bin Sumait, bir Komor banknotunda.
Raffles Hotel Singapore[/caption]
Hadrami El-Saggaf (Alsagoffs) ailesi, Singapur'un ünlü Raffles Hotel'in orijinal sahipleri ve büyük bir holding sahibidirler.
1819'da Singapur'a gelen ilk Araplar, Sumatra'daki Palembang, Syed Mohammed bin Harun al-Juneid ve yeğeni Syed Omar bin Ali al-Juneid isimli iki zengin tüccardı. Sayıları yavaş yavaş arttı ve 1846'ya kadar beş önemli Arap tüccar evi vardı. Singapur'daki al-Hidid ailesi, el-Kaffs ve el-Saggoff'larla birlikte zengin ve etkili bir aile olarak büyüdü.
Bin Ladin Ailesi 20. yüzyılın başlarında batı Hadramut'taki Wadi Duan'dan Cidde'ye göç eden Hadrami bir ailedir.
Endonezya da yaklaşık 10 milyon kişinin Hadrami kökenli veya melezi olduğu tahmin ediliyor. Ülkenin ticaretinde, siyasetinde ve ilim alanında söz sahibidirler. Endonezya'nın hemen hemen her adasında yerleşmişlerdir.
Seyyid Abdullāh bin Şeyh el-Aydarūs, 16. yüzyılda yaşayan Hadrami kökenli bir ilim adamı ve mutasavvıftır. Seyyid Ebu Bekir el-Aydarūs'ın soyundan gelen Bā Alawiyyah kolunun el-ʿAydarūs dalını oluştururlar.
Abdullah, Endonezya'nın Sumatra adasındaki Açe (Aceh) bölgesindeki en eski Hadrami Arap yerleşimcileri arasındaydı ve ondan sonra gelen akrabalarının çoğu gibi, Açe'nin Naqib'i (dini lideri) olarak görev yaptı. Açe Sultanlığı'ndan Sultan Alauddin Mansur Şah (saltanat 1577-1585) Abdullah'ı kızıyla evlenmeye ikna etti ve oğlu Zeynel Abidin bu evlilikten doğdu. Daha sonraki yıllarında, 1609 yılında vefat edene kadar yerel bir köy olan Kampung Pasir Putih'de hayatını sürdürdü.
Abdullah'ın oğlu Zeynel Abidin el-Aydarus ondan sonra dini bir lider oldu ve Johor'a taşındı; burada, Sekudai Bendahara'sı Tun Jenal'ın kızı olan Tun Kaishi ile evlendi ve Bendahara'nın ailesi ile kalırken Malayca 'Tun Dagang' adını aldı.
